- სოციალური მედია
- April 29, 2022
- Comments (0)
ბოლო პერიოდში სოციალური მედია მარკეტინგი კომპანიებისთვის გაყიდვების გაზრდის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი და ეფექტური მექანიზმი გახდა. თუმცა, საკუთარი პროდუქციის რეკლამირებისთვის გამოყენების მასშტაბების ზრდის პროპორციულად ასევე იზრდება სოციალური მედია პლატფორმების საშუალებით ისეთი ინფორმაციის გავრცელება, რომელთა ძირითად მიზანს კონკურენტი კომპანიების დისკრედიტაცია და მათი პროდუქციის შესახებ ცრუ ინფორმაციის გავრცელება წარმოადგენს. სოციალურ მედიაში კომპანიების მიერ მსგავსი ქმედების განხორციელებამ კი შესაძლოა დღის წესრიგში მათი სხვადასხვა სახის პასუხისმგებლობის საკითხი დააყენოს, მათ შორის, კონკურენციის სამართალთან მიმართებაშიც — ასეთი პრაქტიკა შესაძლოა არაკეთილსინდისიერ კონკურენციად იქნეს მიჩნეული და ამით საქართველოს კონკურენციის კანონმდებლობის მოქმედების ფარგლებში მოექცეს.
არაკეთილსინდისიერი კონკურენციის აკრძალვა კონკურენციის სამართლისა და პოლიტიკის ერთ-ერთ ძირითად მიმართულებას წარმოადგენს, რომელიც ზოგიერთ ქვეყანაში სპეციალური კანონითაც კი რეგულირდება (მაგ. გერმანია და ავსტრია) და უნივერსიტეტებშიც, ხშირ შემთხვევაში, ცალკე სასწავლო დისციპლინის სახითაც არის შემოთავაზებული…
ერთხელ, ერთ-ერთ ასეთ უნივერსიტეტში არაკეთილსინდისიერი კონკურენციის პირველი ლექცია ლექტორმა არცთუ ისე ორიგინალური შეკითხვით დაიწყო — „როგორ ფიქრობთ, რისი სწავლა მოგიწევთ ამ საგნის ფარგლებში?“ კითხვისგან განსხვავებით, აუდიტორიისგან მიღებული პასუხი ორიგინალურობასთან მეტად მიახლოებული გამოდგა — „როგორც ჩანს სამართალი და სასამართლო ცდილობს კომპანიებს აუკრძალოს ბინძური ილეთებით თამაში.“ შეიძლება დღეები და თვეები დახარჯოს სტუდენტმა, ლექტორმა თუ ამ დარგით დაინტერესებულმა ნებისმიერმა პირმა, სხვადასხვა ენაზე იკითხოს სტატიები, პუბლიკაციები, ნაშრომები, სასამართლო გადაწყვეტილებები, მაგრამ აუდიტორიის ამ პასუხზე უფრო სრულფასოვან განმარტებას მაინც ვერ მიაგნოს იმასთან დაკავშირებით, თუ რას წარმოადგენს არაკეთილსინდისიერი კონკურენცია[i] იმდენად, რამდენადაც პრაქტიკულად შეუძლებელია არაკეთილსინდისიერი კონკურენციის ერთი ზოგადი და უნივერსალური განმარტების ჩამოყალიბება.
არაკეთილსინდისიერი კონკურენციის ზოგადი განმარტების ჩამოყალიბების კუთხით არსებულ სირთულეებს ქართველი კანონმდებელიც წააწყდა მაშინ, როდესაც „კონკურენციის შესახებ“ საქართველოს კანონის (შემდგომში — „კანონი“) მე-113 მუხლის სახით მან ერთადერთი სპეციალური ნორმა მიუძღვნა კონკურენტული გარემოსთვის ზიანის მომტანი ამ სახის პრაქტიკის მოწესრიგებას. ეს მუხლი სულ ორი პუნქტისაგან შედგება: პირველი პუნქტი განმარტავს, რომ არაკეთილსინდისიერი კონკურენცია დაუშვებელია. მეორე პუნქტი კი კიდევ ერთი ნათელი დადასტურებაა იმისა, თუ რაოდენ რთულია არაკეთილსინდისიერი კონკურენციის ცნების ჩამოყალიბება — ამ პუნქტში კანონმდებელი ეცადა სრულყოფილად ჩამოეყალიბებინა არაკეთილსინდისიერი კონკურენციის აუცილებელი ელემენტები. თუმცა, ამ მცდელობის შედეგად ჩამოყალიბებული წინაპირობები ისეთი ზოგადი ხასიათის გამოდგა, რომ იგი სრულად ვერ უზრუნველყოფდა კონკრეტული ქმედების არაკეთილსინდისიერ კონკურენციად კვალიფიკაციის რეალურ შესაძლებლობას. ამიტომ, კანონმდებელი იძულებული გახდა, იქვე შემოეთავაზებინა იმ კონკრეტულ ქმედებათა ამომწურავი ჩამონათვალი, რომელსაც ქართული კონკურენციის კანონმდებლობა არაკეთილსინდისიერ კონკურენციად მიიჩნევს.
შეიძლება ისიც ითქვას, რომ ამ მიდგომით ქართულ კომპანიებს კანონის ინტერპრეტაციის კუთხით საქმე უმარტივდებათ. არაკეთილსინდისიერ კონკურენციასთან მიმართებით, ისინი არ აწყდებიან ისეთ რთულ იურიდიულ კონსტრუქციებს, რომლებიც არაიურისტისთვის, როგორც წესი, ართულებს კანონის განმარტებასა თუ მისი შინაარსის გაგებას. ამ შემთხვევაში, ძალზე მარტივად არის საქმე იმ მხრივ, რომ კანონი მხოლოდ 7 კონკრეტულ ქმედებას გამოყოფს, რომელიც არაკეთილსინდისიერ კონკურენციად მიიჩნევა და რომლის განხორციელებაც აკრძალულია. შესაბამისად, იმისათვის, რომ საქართველოში რომელიმე კომპანიის ქმედება მიჩნეულ იქნეს არაკეთილსინდისიერ კონკურენციად, ის უნდა წარმოადგენდეს ერთ-ერთ კონკრეტულ შემთხვევას იმ მისტიური 7 შემთხვევიდან, რომელიც კანონის 113 მუხლის მე-2 პუნქტის ჩამონათვალშია მოცემული.[ii]
თუმცა, ნორმის მოქმედების ამ ძალზე ვიწრო ფარგლებისა თუ ამ კუთხით არსებული არაერთი სამართლებრივი წინააღმდეგობის ფონზე, საქართველოს კონკურენციის სააგენტოს (შემდგომში — „სააგენტო“) განხილულ საქმეებს შორის მაინც მოიძებნება ისეთი გადაწყვეტილებები, რომლებიც არაკეთილსინდისიერი კონკურენციის საკითხებს ეხება, მათ შორის, სოციალურ ქსელში განხორიელებული ქმედებების კუთხით.
სააგენტოს 2016 წლის 14 სექტემბერს მიღებული გადაწყვეტილების[iii] მიხედვით, ერთ-ერთი კომპანიის ყოფილმა თანამშრომელმა დააარსა ყოფილი დამსაქმებელი კომპანიის მსგავსი პროფილის ახალი კომპანია, თითქმის იგივე სახელით. ამის შემდეგ, იგი სოციალურ ქსელში ახლად დაფუძნებული კომპანიის გვერდის საშუალებით ყოფილი დამსაქმებლის შესახებ აქვეყნებდა მომხმარებლის შეცდომაში შემყვან და სიმართლესთან შეუსაბამო სხვადასხვა სახის ინფორმაციას კომპანიის ოფიციალური მისამართის, დასაქმებულების, თუ სხვა მონაცემებთან დაკავშირებით. გარდა ამისა, ახლად შექმნილი კომპანია იყენებდა ყოფილი დამსაქმებლის ოფიციალურად რეგისტრირებულ ლოგოს და აღნიშნულის საშუალებით ახდენდა ამ უკანასკნელის „თითქმის საუკუნოვანი ისტორიისა“ თუ გამოცდილების არაკეთილსინდისიერ მითვისებას.
სააგენტომ მოცემულ საქმეზე ახლად დაფუძნებულ კომპანიასთან მიმართებით არაკეთილსინდისიერი ქმედებების საშუალებით კონკურენციის კანონმდებლობის დარღვევის ფაქტი დაადასტურა. სამართალდარღვევა გამოიხატა ისეთი ფორმისა და შინაარსის არასათანადო, არაკეთილსინდისიერი, არასარწმუნო ან აშკარად ყალბი ინფორმაციის გავრცელებაში, რომელიც მომხმარებელს არასწორ წარმოდგენას უქმნიდა და ამით გარკვეული ეკონომიკური ქმედებისაკენ უბიძგებდა. სააგენტოს განმარტებით, სოციალური ქსელის საშუალებით განხორციელებული მსგავსი შინაარსის პრაქტიკა ქმნიდა იმის ობიექტურ საფუძველს, რომ მომხმარებელს კომპანიები ერთმანეთში არეოდა. შესაბამისად, ახლად შექმნილი კომპანიის მიერ გავრცელებული მცდარი ინფორმაცია მნიშვნელოვან გავლენას ახდენდა მომხმარებლის ეკონომიკურ ქმედებებზე იმდენად, რამდენადაც კომპანიების ერთმანეთში არევის შედეგად ერთი კომპანიის პროდუქტის მიღებით დაინტერესებული მომხმარებელი, სინამდვილეში მისთვის სასურველ საქონელსა თუ მომსახურებას გაუცნობიერებლად მიიღებდა სხვა კომპანიისგან.
2018 წლის 30 მაისს მიღებული გადაწყვეტილებით, სააგენტომ არაკეთილსინდისიერი კონკურენციის კიდევ ერთი ფაქტი გამოავლინა, რომელიც კვლავ სოციალური ქსელის საშუალებით განხორციელებულ კანონსაწინააღმდეგო ქმედებას უკავშირდება.[iv] ამჯერად საქმე კონკურენტი კომპანიის რეპუტაციის შელახვასა და მის მიერ ბაზარზე მიწოდებული პროდუქტის დისკრედიტაციას ეხებოდა, რომელიც, სააგენტოს განმარტებით, შესაძლებელია სხვადასხვა მეთოდებისა თუ საშუალებების, მათ შორის, სოციალური ქსელის გამოყენებით, განხორციელდეს. როგორც წესი, მსგავსი კანონსაწინააღმდეგო პრაქტიკის მიზანია კონკურენტ კომპანიაზე ან მის საქონელზე/მომსახურებაზე თუ მის მიერ განხორციელებულ ან მომავალში განსახორციელებელ სამეწარმეო და სავაჭრო საქმიანობასთან დაკავშირებით ნეგატიური ხასიათის ინფორმაციის გავრცელება და მომხმარებელთა შორის არასწორი შეხედულებების ჩამოყალიბება. მსგავსი შეხედულებები, როგორც წესი, საბოლოო ჯამში დიდ დარტყმას აყენებს კომპანიის რეპუტაციას და მნიშვნელოვნად ასუსტებს მის მდგომარეობას ბაზარზე. აღნიშნულის შედეგად კი დაზარალებული კომპანიის მიერ დაკარგულ საბაზრო პოზიციებს მისი არაკეთილსინდისიერი კონკურენტი იკავებს, რაც გრძელვადიან პერსპექტივაში ხელყოფს როგორც ბაზრის განვითარების, ასევე მომხმარებლის ინტერესებს.
მართალია, სააგენტო დასახელებულ გადაწყვეტილებებში არ მსჯელობს იმაზე თუ რა როლი აქვს სოციალურ ქსელზე გამოქვეყნებულ ინფორმაციას მომხმარებლის ეკონომიკურ ქცევაზე, თუმცა, ნათელია, რომ იგი ერთმანეთის რეპუტაციის შემლახველი ინფორმაციის გასავრცელებლად კომპანიებისთვის მნიშვნელოვან პლატფორმას წარმოადგენს. საყურადღებოა ასევე ის გარემოება, რომ მთლიანობაში სააგენტოს მიერ კანონის მე-113 მუხლის მიმართ დადგენილი დარღვევების ნახევარი ეკონომიკური აგენტების მიერ სოციალური ქსელის საშუალებით განხროციელებულ ქმედებებს უკავშირდება. აღნიშნული ფაქტი კიდევ ერთი ნათელი დადასტურებაა იმისა, რომ საქართველოში არაკეთილსინდისიერი ეკონომიკური აგენტებისთვის სოციალურ ქსელის საშუალებით კანონსაწინააღმდეგო ქმედებების განხორციელება საკმაოდ გავრცელებული პრაქტიკაა, რომელიც სააგენტოს მიერ ჩამოყალიბებული მიდგომების მიხედვით, საქართველოს კონკურენციის კანონმდებლობის დარღვევის ერთ-ერთ ძირითად გამოვლინებას წარმოადგენს.
ამდენად, მნიშვნელოვანია, რომ ქართულმა კომპანიებმა მხედველობაში მიიღონ ეს ფაქტი და სოციალური ქსელის საკუთარ გვერდზე კონკურენტების შესახებ იფორმაციის გამოქვეყნებისას გამოიჩინონ მეტი სიფრთხილე, თავი შეიკავონ კანონის მე-113 მუხლის მე-2 პუნქტში ჩამოთვლილი ქმედებების განხორციელებისაგან და შეეშვან არაკეთილსინდისიერ საბაზრო თამაშებს, თორემ…
თორემ რაო, თუკი იკითხავთ, — პასუხი ალბათ ის იქნება, რომ სააგენტოს კომპეტენცია არაკეთილსინდისიერ კონკურენციასთან მიმართებით (სამწუხაროდ) მხოლოდ კანონის მე-113 მუხლის დარღვევის დაფიქსირებით შემოიფარგლება. მაშინ როდესაც, კონკურენციის შემზღუდველი სხვა ისეთი ქმედებებისთვის, როგორიცაა კარტელური გარიგებები ან საბაზრო ძალაუფლების ბოროტად გამოყენება, კონკურენციის კანონმდებლობა სანქციის სახით ითვალისწინებს კომპანიის დაჯარიმების შესაძლებლობას მისი წლიური ბრუნვის 5 პროცენტამდე ოდენობით, არაკეთილსინდისიერი კონკურენციისთვის ჯარიმა კონკურენციის მოქმედი კანონმდებლობით გათვალისწინებული არ არის. ანუ ჩვენი სახელმწიფო არაკეთილსინდისიერ კონკურენციას, მათ შორის, სოციალურ ქსელში ბინძურ საბაზრო თამაშებს კრძალავს, მაგრამ არ სჯის.
მაშინ ჩნდება ლოგიკური კითხვა: რისთვის არის საერთოდ არაკეთლისინდისიერი კონკურენციის მუხლი საჭირო და რა მიზანს ემსახურება სანქციის გარეშე მისი მხოლოდ აკრძალვა? ამ კითხვის პასუხი კანონის ორ სხვადასხვა ნორმაში უნდა ვეძებოთ.
კანონის მე-18 მუხლის მიხედვით, დარღვევის დადგენის შემთხვევაში, სააგენტო უფლებამოსილია არაკეთილსინდისიერი ქმედების განმახორციელებელ ეკონომიკურ აგენტს მოსთხოვოს განხორციელებული ქმედების კანონთან შესაბამისობის უზრუნველყოფა. ამ ნორმაზე დაყრდნობით, სააგენტომ ორივე ზემოთ განხილული გადაწყვეტილებით სამართალდამრღვევ ეკონომიკურ აგენტებს სოციალური ქსელის საშუალებით გავრცელებული ინფორმაციის წაშლა მოსთხოვა. თუმცა, იმდენად, რამდენადაც არც აღნიშნული მოთხოვნის გაუთვალისწინებლობა არის რაიმე ფორმით დასჯადი, ქართულ რეალობაში შეუძლებელია კანონის მე-113 მუხლის ეფექტიანი აღსრულების საჯაროსამართლებრივი მექანიზმების არსებობაზე საუბარი.
თუმცა, კანონის 332-ე მუხლით გარანტირებულია კონკურენციის კანონმდებლობის დარღვევიდან მომდინარე ზიანის ანაზღაურების უფლება. ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნა შესაძლებელია დაეფუძნოს საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 992-ე მუხლს, რომელიც მართლსაწინააღმდეგო ქმედებისთვის სამართალდამრღვევი სუბიექტის დელიქტურ პასუხისმგებლობას ითვალისწინებს. შესაბამისად, დაზარალებულს ისღა დარჩენია დაამტკიცოს, რომ არაკეთილსიდისიერი კონკურენციის შედეგად მას ადგება ზიანი და მოითხოვოს ამით მიყენებული ზიანის ანაზღაურება.
ევროკავშირის მართლმსაჯულების სასამართლოს განმარტებით, კონკურენციის კანონმდებლობის დარღვევის შედეგად მიყენებული ზიანის ანაზღაურება გარანტირებული უნდა იყოს ნებისმიერი ინდივიდისთვის.[v] სასამართლო ასევე აღნიშნავს, რომ კომპენსაციის მიღების უფლება აქვს ნებისმიერ პირს, რომელსაც კონკურენციის შეზღუდვების ამკრძალავი ნორმების საწინააღმდეგო ქმედებების შედეგად ადგება ზიანი.[vi]
შესაბამისად, მიუხედავად იმისა, რომ არაკეთილსინდისიერი კონკურენციისთვის საქართველოს კონკურენციის კანონმდებლობა არ ითვალისწინებს ჯარიმას, მნიშვნელოვანია ქართული კომპანიები მაინც მეტი გულისხმიერებით მოეკიდონ კანონის მე-113 მუხლით გათვალისწინებულ ქმედებებს, განსაკუთრებით სოციალური ქსელის საშუალებით კონკურენტის შესახებ ინფორმაციის გავრცელებისას. წინააღმდეგ შემთხვევაში, არაკეთილსინდისიერ კომპანიას შესაძლოა მოუწიოს კონკურენტი კომპანიებისა თუ სხვა პირებისთვის მიყენებული ზიანის ანაზღაურება, რაც, თავის მხრივ, ჯარიმის მსგავსად, ასევე მნიშვნელოვან ფინანსურ დანახარჯებთან შეიძლება იყოს დაკავშირებული.
ამასთან, არაკეთილსინდისიერი კონკურენციის გზით მიყენებული ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნას შესაძლოა ჰქონდეს არა მარტო დაზარალებულის დარღვეული უფლებების აღდგენის ფუნქცია, არამედ მან შესაძლოა, ასევე, დამატებითი მექანიზმის როლი შეასრულოს კონკურენციის სამართლისა და პოლიტიკის ეფექტიანი აღსრულების პროცესში. ამ კუთხით, ეკონომიკური აგენტების მხრიდან მსგავსი პასუხისმგებლობის მოლოდინი ქმნის კონკურენციის კანონმდებლობის დარღვევის დამატებით შემაკავებელ და პრევენციულ ეფექტს. მართლმსაჯულების სასამართლოს განმარტებით, კონკურენციის კანონმდებლობის დარღვევის გამო სამართალდამრღვევის მიმართ კერძო ინდივიდების მიერ დაწყებული სასამართლო დავები აძლიერებს კონკურენციის ნორმების ფუნქციონირებას და ეკონომიკურ აგენტებში ამცირებს კონკურენციის შემზღუდველი ქმედებების განხორციელების სურვილსა და მოტივაციას.[vii]
საყურადღებოა ის გარემოებაც, რომ კონკურენციის კანონმდებლობის დარღვევიდან მომდინარე, ზიანის ანაზღაურება სხვადასხვა დასავლურ მართლწესრიგში კონკურენციის კანონმდებლობის კერძო აღსრულებად (private enforcement of competition law) მიიჩნევა, რომელმაც ბოლო პერიოდში დიდი მნიშვნელობა შეიძინა ევროკავშირის დონეზეც. თუმცა, აუცილებელია ასევე აღინიშნოს, რომ კონკურენციის სამართლის კერძო აღსრულება აღსრულების საჯაროსამართლებრივი მექანიზმების მხოლოდ დამატებით და შემავსებელ საშუალებას წარმოადგენს. სამართალდარღვევის შედეგად წარმოშობილი ზიანის ანაზღაურებას ვერ ექნება კონკურენტული გარემოს შენარჩუნებისა და განვითარებისათვის იგივე ეფექტი, რაც გააჩნია ტრადიციულ, საჯაროსამართლებრივ მექანიზმებს.
ავტორი: გივი (გიგა) ადამია
თსუ-ის იურიდიული ფაკულტეტის დოქტორანტი
[i] Chafee Zechariah Jr. Harvard Law Review, Vol. 53, Issue 8 (June 1940).
[ii] საქართველოს კონკურენციის სააგენტოს 2018 წლის 7 მაისის გადაწყვეტილება N04/113, “გორის ტაქსების საქმე II“ (https://admin.competition.ge/uploads/d660b46016c84c80a1bc5b413af0d444.pdf 07.05.2020 მდგომარეობით); საქართველოს კონკურენციის სააგენტოს 2018 წლის 30 მაისის გადაწყვეტილება N04/132, „დიზაინ ჰაუსის საქმე“ (https://admin.competition.ge/uploads/338c58ca9dca4499953a4175a8d97584.pdf 07.05.2020 მდგომარეობით).
[iii] საქართველოს კონკურენციის სააგენტოს 2016 წლის 14 სექტემბრის გადაწყვეტილება N152, „პარაზიტოლოგიის ინსტიტუტის საქმე“ (https://admin.competition.ge/uploads/7ff474e39c874d1a859636e3a7b004a1.pdf 07.05.2020 მდგომარეობით).
[iv] საქართველოს კონკურენციის სააგენტოს 2018 წლის 30 მაისის გადაწყვეტილება N04/132, „დიზაინ ჰაუსის საქმე“ (https://admin.competition.ge/uploads/338c58ca9dca4499953a4175a8d97584.pdf 07.05.2020 მდგომარეობით).
[v] ECLI:EU:C:2001:465 “Courage and Crehan” Case C-453/99 § 26.
[vi] ECLI:EU:C:2006:461 “Manfredi” Joined cases C-295/04 to C-298/04 § 61.
[vii] ECLI:EU:C:2001:465 “Courage and Crehan” Case C-453/99 §§ 26-27